Απο την Αράλη στο Κοσσυφοπέδιο..
"Ο χειρότερος σύμβουλος μιας ζωντανής κοινωνίας που αγωνίζεται για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία είναι ο εφησυχασμός για σοβαρά θέματα, όπως οι επιπτώσεις από τη χρήση απεμπλουτισμένου ουρανίου κατά τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία. Οσο κι αν επιδιώκουν οι άμεσα εμπλεκόμενοι να κλείσουν το θέμα των συνεπειών της ρύπανσης του εδάφους, του νερού και του αέρα από τη ραδιενέργεια, τις τοξικές και χημικές ουσίες ή τον συνδυασμό τους, δεν πρέπει να υπάρχει βιασύνη για τους εξής κυρίως λόγους:
α) Η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών που έγιναν γνωστές αναφέρεται πάντοτε σε στρατιωτικούς που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις και όχι στον πληθυσμό που έμεινε και μένει όλο αυτό το διάστημα στις βομβαρδισμένες περιοχές.
β) Δεν λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος «χρόνος». Οι επιπτώσεις, όπως και σε άλλες περιπτώσεις συνέβη, δεν είναι στιγμιαίες. Βέβαια σε 10 ή 15 χρόνια, όταν όλα θα έχουν ξεχαστεί, ποιος θα καταλογίσει ευθύνες για περιστατικά που τότε θα συμβαίνουν στον κ. Σολάνα ή στους στρατηγούς που πήραν τις αποφάσεις;
γ) Οι δειγματοληψίες (που δεν είναι συστηματικές ως προς τον χρόνο και τον χώρο) δεν μπορούν αντικειμενικά και αξιόπιστα να αξιολογήσουν την πραγματικότητα.
δ) Στις συζητήσεις που γίνονται δεν συμμετέχουν οι μελλοντικές γενιές οι οποίες θα ζήσουν στο περιβάλλον που η γενιά μας διαμόρφωσε.
Αξίζει να θυμηθούμε το δράμα μιας άλλης «περίπτωσης» όπου ο εφησυχασμός αλλά και η συνειδητή απόκρυψη στοιχείων οδήγησαν στην καταστροφή. Πρόκειται για την καταστροφή της λίμνης Αράλης, που δημιούργησε τεράστια προβλήματα υγείας σε εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους της περιοχής.
Η αλόγιστη χρήση των νερών των ποταμών (Amu Darya και Syr Darya) και η εντατική γεωργία με μεγάλη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων για την επίτευξη υψηλών γεωργικών αποδόσεων, που η κατάληξή τους ήταν η Αράλη, είχαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της λίμνης. Σήμερα η στάθμη της είναι 20 μέτρα χαμηλότερη και ο όγκος του νερού μόλις φθάνει στο 15% του 1960. Η έκταση που καταλαμβάνει η λίμνη σήμερα είναι μόλις το 1/3 του 1960, ενώ έχει τετραπλασιασθεί η αλατότητα.
Ως φυσικό επακόλουθο εξαφανίστηκαν τα 24 είδη ψαριών και φυσικά σταμάτησε η αλιεία των 40.000 τόνων ψαριών ετησίως. Η λίμνη μετατράπηκε σε άγονη έρημο με ρυπασμένη με τοξικές ουσίες άμμο, που ισχυροί άνεμοι μετέφεραν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά καταστρέφοντας την παραγωγικότητα των εδαφών και δημιουργώντας μεγάλες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Η παιδική θνησιμότητα στην περιοχή έφθασε τους 180 θανάτους ανά 1.000 γεννήσεις (δυτικός μέσος όρος 7/1.000) ενώ τα κρούσματα καρκίνου είναι 15-20 φορές περισσότερα από τον μέσο όρο των πρώην σοβιετικών πόλεων. Τέλος, ο μέσος χρόνος ζωής των κατοίκων έχει κατέλθει στα 57 χρόνια.
Η κατάσταση θεωρείται μη αναστρέψιμη χωρίς να υπάρχει διέξοδος στους κατοίκους αυτών των χωρών (Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Τατζικιστάν, Κιργιζία και Τουρκμενιστάν).
Ποιος μπορεί τώρα να αποδώσει ευθύνες στους αξιωματούχους που έπαιρναν τις αποφάσεις;
Ποιος μπορεί τώρα να ξαναγεμίσει τη λίμνη και να ξαναδώσει ζωή στην περιοχή; Όπως λέει και ο ουζμπέκος ποιητής Mukhammed Salikh, «τώρα δεν μπορείς να γεμίσεις τη λίμνη με δάκρυα»."
β) Δεν λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος «χρόνος». Οι επιπτώσεις, όπως και σε άλλες περιπτώσεις συνέβη, δεν είναι στιγμιαίες. Βέβαια σε 10 ή 15 χρόνια, όταν όλα θα έχουν ξεχαστεί, ποιος θα καταλογίσει ευθύνες για περιστατικά που τότε θα συμβαίνουν στον κ. Σολάνα ή στους στρατηγούς που πήραν τις αποφάσεις;
γ) Οι δειγματοληψίες (που δεν είναι συστηματικές ως προς τον χρόνο και τον χώρο) δεν μπορούν αντικειμενικά και αξιόπιστα να αξιολογήσουν την πραγματικότητα.
δ) Στις συζητήσεις που γίνονται δεν συμμετέχουν οι μελλοντικές γενιές οι οποίες θα ζήσουν στο περιβάλλον που η γενιά μας διαμόρφωσε.
Αξίζει να θυμηθούμε το δράμα μιας άλλης «περίπτωσης» όπου ο εφησυχασμός αλλά και η συνειδητή απόκρυψη στοιχείων οδήγησαν στην καταστροφή. Πρόκειται για την καταστροφή της λίμνης Αράλης, που δημιούργησε τεράστια προβλήματα υγείας σε εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους της περιοχής.
Η αλόγιστη χρήση των νερών των ποταμών (Amu Darya και Syr Darya) και η εντατική γεωργία με μεγάλη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων για την επίτευξη υψηλών γεωργικών αποδόσεων, που η κατάληξή τους ήταν η Αράλη, είχαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της λίμνης. Σήμερα η στάθμη της είναι 20 μέτρα χαμηλότερη και ο όγκος του νερού μόλις φθάνει στο 15% του 1960. Η έκταση που καταλαμβάνει η λίμνη σήμερα είναι μόλις το 1/3 του 1960, ενώ έχει τετραπλασιασθεί η αλατότητα.
Ως φυσικό επακόλουθο εξαφανίστηκαν τα 24 είδη ψαριών και φυσικά σταμάτησε η αλιεία των 40.000 τόνων ψαριών ετησίως. Η λίμνη μετατράπηκε σε άγονη έρημο με ρυπασμένη με τοξικές ουσίες άμμο, που ισχυροί άνεμοι μετέφεραν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά καταστρέφοντας την παραγωγικότητα των εδαφών και δημιουργώντας μεγάλες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Η παιδική θνησιμότητα στην περιοχή έφθασε τους 180 θανάτους ανά 1.000 γεννήσεις (δυτικός μέσος όρος 7/1.000) ενώ τα κρούσματα καρκίνου είναι 15-20 φορές περισσότερα από τον μέσο όρο των πρώην σοβιετικών πόλεων. Τέλος, ο μέσος χρόνος ζωής των κατοίκων έχει κατέλθει στα 57 χρόνια.
Η κατάσταση θεωρείται μη αναστρέψιμη χωρίς να υπάρχει διέξοδος στους κατοίκους αυτών των χωρών (Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Τατζικιστάν, Κιργιζία και Τουρκμενιστάν).
Ποιος μπορεί τώρα να αποδώσει ευθύνες στους αξιωματούχους που έπαιρναν τις αποφάσεις;
Ποιος μπορεί τώρα να ξαναγεμίσει τη λίμνη και να ξαναδώσει ζωή στην περιοχή; Όπως λέει και ο ουζμπέκος ποιητής Mukhammed Salikh, «τώρα δεν μπορείς να γεμίσεις τη λίμνη με δάκρυα»."
Γ. ΤΣΑΚΙΡΗΣ
Το ΒΗΜΑ, 06/05/2001
Το ΒΗΜΑ, 06/05/2001
Ο κ. Γιώργος Τσακίρης είναι καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και διευθυντής του Εργαστηρίου Εγγειοβελτιωτικών Έργων και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων.
Με αφορμή αυτό το άρθρο, καθώς και μια διάλεξη που παρακολούθησα, με έκαναν να προβληματιστώ για το πόση η σημασία του νερού στη ζωή μας. Όχι στη ζωή μας ως Έλληνες, ή ως Ευρωπαίοι, αλλά στη ζωή μας σαν κάτοικοι αυτού του πλανήτη.
Τι γίνετε με το νερό στον πλανήτη; (οεο;; )
Για πόσο ακόμα θα αρκεί;
Γιατί δεν υπάρχουν Διεθνείς Συνθήκες; Γιατί τα "μεγάλα κεφάλια" αυτού του κόσμου δεν έχουν ασχοληθεί με το θέμα "νερό"; Είναι τυχαίο; Γιατί όλη μας η προσοχή στρέφεται στο πετρέλαιο αφού το "πηγάδι" του δεν είναι απύθμενο;; Πως θα ζούμε αν δεν επαρκεί το νερό; Πως θα επιβιώσουν οι χώρες με μικρή οικονομία, χωρίς νερό; Αλλά το κυριότερο είναι ότι θα πιαστούμε στον ύπνο όταν το πρόβλημα θα μας χτυπήσει την πόρτα, αφού δεν έχουμε κάνει καμία κίνηση για να περιχαρακώσουμε το ζήτημα. Η μήπως εν τέλει δεν είναι ηλιθιότητα; Μήπως είναι στρουθοκαμηλισμός;; Μήπως ο ανεπτυγμένος κόσμος έχει βγάλει την ουρίτσα του απ' έξω, αφήνοντας να βγάλουν το φίδι από την τρύπα, οι κάτοχοι του προβλήματος, αγνοώντας, όχι μόνο τις οικολογικές συνέπειες αλλά και τις δραματικές αλλαγές στο λεγόμενο status quo του διεθνούς συστήματος; Κανείς δεν τρομοκρατείτε από το γεγονός πως οι "κάτοχοι του προβλήματος" είναι χώρες όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Συρία, το Ιράν, η Ινδία και το Καζακστάν;
Στην επόμενη 20ετία, αναμένονται πόλεμοι για το νερό.
Μην σας ακούγεται υπερβολικό. Απλά δείτε για παράδειγμα πόσες χώρες εξαρτώνται από τον Νείλο και τι ρόλο παίζει το ότι διέρχεται από την χώρα με την μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της περιοχής (Αίγυπτος) ; Πως αναμένουμε αυτή να συμπεριφερθεί αφού ο Νείλος είναι ο μόνος υδάτινος πόρος της; Θα συνεχίσει να τον μοιράζεται;; Για να μην δούμε σαν παράδειγμα τον Ιορδάνη ποταμό, που είναι και ο μόνος που λειτουργεί ως φυσικό σύνορο χωρών, και τα αίσχη που γίνονται εκεί απέναντι στην διαχείριση αυτού του φυσικού πόρου καθώς και τα εγκλήματα του Ισραήλ. Και υπάρχουν αρκετά ακόμα παραδείγματα (όπως π.χ ο Τιγρης και ο Ευφράτης, ο Ινδός ποταμός, και φυσικά η λίμνη της Αράλης που αναφέρθηκε στο άρθρο) για να μας κάνουν να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος.
Aυτή τη στιγμή, τα σοβαρά και επισφαλή "κρούσματα" συνοψίζονται στις εξής περιοχές:
Λοιπόν, τι λέτε; Σε πόσα χρόνια;
Για να αρχίσω να πακετάρω για τον Άρη, δηλαδή. Τώρα που βρήκανε και νερό....
Στο μεταξύ, πανικοβηθήκαμε για τα δάση. Άρχισαν τα άρθρα, για τις επιπτωσεις στη θερμοκρασια στην περιοχη και στην Αθηνα, για τους τρόπους που μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση κουτουλουπου. Να μην αναφερθω στα κανάλια...Αστα! Εκει ήρθε η συντέλεια του κόσμου.. Να δώ τι σκατα θα γίνει. Και η αγωνία μου δεν ειναι απο το πολικό status quo αλλά απο την κοινωνία την ίδια, την πουτάνα που ποτέ της δεν νοιάζεται για τον παραδίπλα, το παραπέρα, το αύριο.
Να δώ πότε θα πανικοβληθούμε για το νερό.. Όταν θα σκάσει έξω απο το σπίτι μας κανα πατκετάκι με ωραία κορδέλα και θα κάνει τικ τακ; Κρίμα ρε γαμώτο.. Γιατί τοτε θα είναι πολύ αργά... Να δω τι χρειάζεται για να δούμε πέρα από τη μύτη μας; Πότε θα καταλάβουμε ότι ο κόσμος όλος δεν είναι η Ευρώπη; Άντε και η Αμερική; Και λίγο από Ασία; Γιατί χάνουμε το δάσος χαζεύοντας το δάχτυλο;
Τι γίνετε με το νερό στον πλανήτη; (οεο;; )
Για πόσο ακόμα θα αρκεί;
Γιατί δεν υπάρχουν Διεθνείς Συνθήκες; Γιατί τα "μεγάλα κεφάλια" αυτού του κόσμου δεν έχουν ασχοληθεί με το θέμα "νερό"; Είναι τυχαίο; Γιατί όλη μας η προσοχή στρέφεται στο πετρέλαιο αφού το "πηγάδι" του δεν είναι απύθμενο;; Πως θα ζούμε αν δεν επαρκεί το νερό; Πως θα επιβιώσουν οι χώρες με μικρή οικονομία, χωρίς νερό; Αλλά το κυριότερο είναι ότι θα πιαστούμε στον ύπνο όταν το πρόβλημα θα μας χτυπήσει την πόρτα, αφού δεν έχουμε κάνει καμία κίνηση για να περιχαρακώσουμε το ζήτημα. Η μήπως εν τέλει δεν είναι ηλιθιότητα; Μήπως είναι στρουθοκαμηλισμός;; Μήπως ο ανεπτυγμένος κόσμος έχει βγάλει την ουρίτσα του απ' έξω, αφήνοντας να βγάλουν το φίδι από την τρύπα, οι κάτοχοι του προβλήματος, αγνοώντας, όχι μόνο τις οικολογικές συνέπειες αλλά και τις δραματικές αλλαγές στο λεγόμενο status quo του διεθνούς συστήματος; Κανείς δεν τρομοκρατείτε από το γεγονός πως οι "κάτοχοι του προβλήματος" είναι χώρες όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Συρία, το Ιράν, η Ινδία και το Καζακστάν;
Στην επόμενη 20ετία, αναμένονται πόλεμοι για το νερό.
Μην σας ακούγεται υπερβολικό. Απλά δείτε για παράδειγμα πόσες χώρες εξαρτώνται από τον Νείλο και τι ρόλο παίζει το ότι διέρχεται από την χώρα με την μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της περιοχής (Αίγυπτος) ; Πως αναμένουμε αυτή να συμπεριφερθεί αφού ο Νείλος είναι ο μόνος υδάτινος πόρος της; Θα συνεχίσει να τον μοιράζεται;; Για να μην δούμε σαν παράδειγμα τον Ιορδάνη ποταμό, που είναι και ο μόνος που λειτουργεί ως φυσικό σύνορο χωρών, και τα αίσχη που γίνονται εκεί απέναντι στην διαχείριση αυτού του φυσικού πόρου καθώς και τα εγκλήματα του Ισραήλ. Και υπάρχουν αρκετά ακόμα παραδείγματα (όπως π.χ ο Τιγρης και ο Ευφράτης, ο Ινδός ποταμός, και φυσικά η λίμνη της Αράλης που αναφέρθηκε στο άρθρο) για να μας κάνουν να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος.
Aυτή τη στιγμή, τα σοβαρά και επισφαλή "κρούσματα" συνοψίζονται στις εξής περιοχές:
- Νείλος: Διέρχεται από 8 (νομίζω) χώρες και δυο από αυτές, το Σουδάν και η Αίγυπτος (η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη ανάμεσά τους), δεν έχουν άλλους υδάτινους πόρους. Ενώ υπάρχει διακρατική συνθήκη ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Σουδάν (1959), δεν υπάρχει ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Αιθιοπία.Στο μέλλον προβληματίζει πολύ η συμπεριφορά της Αιγύπτου και κρίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνη
- Τίγρης και Ευφράτης: Πηγάζει στην Τουρκία και περνάει από Συρία και Ιράν.Το 1990 η Τουρκία αποφάσισε να φτιάξει το πέμπτο μεγαλύτερο φράγμα στον κόσμο κόβοντας έτσι την διέλευση του ποταμού προς το Ιράν και την Συρία, και έτσι έχουμε μια ωραιότατη κρισάρα, η οποία όμως έληξε λόγω της "ανωτερότητας" που επέδειξε η Τουρκία. Οι αραβικές χώρες δεν έρχονται σε καμμία συμφωνία με την Τουρκία αφού δεν θέλουν να εξαρτώνται από αυτήν ενώ η τελευταία έχει αποδείξει ότι έχει την πολιτική βούληση να ασκήσει κυριαρχική δύναμη κυρίως πάνω στον Ευφράτη!
- Ινδός: Εδώ έχουμε μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις της τέλειας συνεργασίας των κρατών (Ινδίας και Πακιστάν), απουσία συγκρούσεων και επικρατεί σύνεση. Το πρόβλημα αρχίζει να δημιουργείται όμως από τα εξής δυο γεγονότα σε συνδυασμό: τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό της Ινδίας και το ότι, το Πακιστάν κατέχει τα 4/5 του ποταμού. Η υποδειγματική συμφωνία (Indus Water Treaty) που έχουν υπογράψει οι δυο αυτές χώρες, λήγει το 2025 (νομίζω). Τι θα γίνει λοιπόν, τότε, αν η Ινδία ζητήσει τροποποίηση της συνθήκης, αφού σαφέστατη εθνική πολιτική της τόσα χρόνια ήταν η επιδίωξη της αυτάρκειας της χώρας σε γεωργικές παραγωγές;;;
- Ιορδάνης: Το ότι είναι το μόνο φυσικό σύνορο ανάμεσα σε Συρία, Ιορδανία και Ισραήλ νομίζω τα λέει όλα. Βάλτε και την άμοιρη την Παλαιστίνη να στριμώχνεται γιατί θέλει κράτος και βγάλτε τα συμπεράσματά σας! Α! Ξέχασα να σας πω: οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στη Ν. Συρία. Είδατε; Όσο πάει γίνετε και καλύτερο! Έχω και άλλα να σας πω: ότι το Ισραήλ έχει δηλώσει πως οποιαδήποτε αλλαγή στη ροή του ποταμού συνιστά αιτία πολέμου αφού είναι η κύρια υδάτινη πηγή για αυτό!!
- Λίμνη της Αράλης: Οι λεπτομέρειες για την εν λόγω λίμνη παραθέτονται παραπάνω στο άρθρο του Γ. Τσακίρη και το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικολογικό, είναι και πολιτικό καθώς η κατάσταση αυτή δημιουργεί σοβαρά προβλήματα σε άλλες χώρες (γειτονικές ή μη) και έχει δημιουργηθεί από την κακοδιαχείριση της λίμνης από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης όταν χρησιμοποιείτο ως προπαγανδιστικό εργαλείο (για την καλλιέργεια του βαμβακιού και την υδροηλεκτρική ενέργεια) και τώρα τρέχουν να μαζέψουν τα αμάζευτα αφού όχι μόνο οι γύρω περιοχές καταστρέφονται με την θνησιμότητα, τον καρκίνο και την τοξικότητα, αλλά δεν έχουν και νερό!
Λοιπόν, τι λέτε; Σε πόσα χρόνια;
Για να αρχίσω να πακετάρω για τον Άρη, δηλαδή. Τώρα που βρήκανε και νερό....
Στο μεταξύ, πανικοβηθήκαμε για τα δάση. Άρχισαν τα άρθρα, για τις επιπτωσεις στη θερμοκρασια στην περιοχη και στην Αθηνα, για τους τρόπους που μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση κουτουλουπου. Να μην αναφερθω στα κανάλια...Αστα! Εκει ήρθε η συντέλεια του κόσμου.. Να δώ τι σκατα θα γίνει. Και η αγωνία μου δεν ειναι απο το πολικό status quo αλλά απο την κοινωνία την ίδια, την πουτάνα που ποτέ της δεν νοιάζεται για τον παραδίπλα, το παραπέρα, το αύριο.
Να δώ πότε θα πανικοβληθούμε για το νερό.. Όταν θα σκάσει έξω απο το σπίτι μας κανα πατκετάκι με ωραία κορδέλα και θα κάνει τικ τακ; Κρίμα ρε γαμώτο.. Γιατί τοτε θα είναι πολύ αργά... Να δω τι χρειάζεται για να δούμε πέρα από τη μύτη μας; Πότε θα καταλάβουμε ότι ο κόσμος όλος δεν είναι η Ευρώπη; Άντε και η Αμερική; Και λίγο από Ασία; Γιατί χάνουμε το δάσος χαζεύοντας το δάχτυλο;
